Betül Sazoğlu, Dil ve Konuşma Terapisti
Otizmde iletişim farklılıkları, çocuğun benzersiz nörolojisinin parçası olarak güçlü yanları ve zorluklarıyla birlikte değerlendirilir. Otistik çocuklardan bazıları konuşabilirken, bazıları sözel iletişim kuramayabilir ya da yalnızca ilgi duydukları bir konuda zengin kelime dağarcığı ile sohbet edebilirler. İlişkilerde ise sosyal dil, pragmatik (*) dil ve mecazi dili kullanma ve anlama farklılıkları olabilir.
Çocukların yaşları, yetenekleri veya iletişim kapasiteleri ne olursa olsun “anlamak ve anlaşılmak” sadece temel ihtiyaç ve isteklerin ifade edilmesini sağlamakla kalmaz; çevreyle etkileşimini ve hayata katılımını mümkün kılar. Bu sebeple de dil ve konuşma terapisine başlamanın yaşı ya da ön koşulu yoktur. İletişim güçlüğü fark edildiği an terapiste başvurulmalıdır. Çünkü dil ve konuşma terapisi alanında güçlükleri desteklemek için kullanılan strateji ve yaklaşımlar çok çeşitlidir.
Sık Karşılaşılan Tanılar
İletişim güçlüklerini ele aldığımızda sıklıkla konuşmada gecikme göze çarpar. Çocuğun önceden kullandığı kelimeleri artık kullanmıyor olması, yeni kelimeler edinmemesi, var olan kelimelerin iletişim işlevi ile kullanmaması, kelimeleri cümleye dönüştürmemesi ya da konuşmasında dil bilgisel farklılıklar gözlenebilir.
Sözel dili kullanan otistikler konuşmaları sırasında bağlam dışı kelimeleri, replikleri, şarkıları sürekli ve/veya aralıklı tekrarlayabilirler. Buna ekolali denir.
İfade edici dilde bazen de konuşmayı planlamak zorlaşır ve iletişim motivasyonu üzerinde büyük etkisi olan konuşma apraksisi karşımıza çıkabilir. Motor hareketleri koordine etmekte zorlanan otistik çocuklar konuşma apraksisi sebebiyle sesleri ve/veya kelimeleri söylemekte zorlanabilirler.
Alıcı dil (çevreden gelen mesajları işleme) açısından bakıldığında ise kelimelerin anlamları ve prosodileri (konuşmanın melodisi) ile ilgili sorunlar yaşayabilirler. Zaman zaman beden dili ve değişen tonlamaları, mecazları anlamak, sosyal dili veya sözel olmayan ipuçlarını yorumlamak zor olabilir.
Son olarak iletişim güçlüklerinin örtüşebileceğini ve kişilerin birden fazla kondisyona sahip olabileceğini unutmayın. Karmaşık iletişim ihtiyaçları olan çocuklar için katılım zordur: Mesajların etkili bir şekilde verilememesi, onun için kafa karıştırıcı ve sinir bozucu; karşısındaki kişi için de yorucu olabilir. Kişi konuşmadığında potansiyeli, yeterliliği, düşünme ve öğrenme yetenekleri hakkında dezavantajlı değerlendirilebilir.
Tüm bu potansiyel iletişim güçlükleri göz önüne alındığında, otistik çocukların iletişime erişimini artırmak ve iletişimsel motivasyonu oluşturmak için Alternatif ve Destekleyici İletişim Sistemleri (ADİS) değerlendirilmelidir.
(*) Pragmatik, başkalarıyla etkili bir şekilde iletişim kurmak için dili sosyal bağlamlarda kullanma şeklimizi ifade eder. Bazı şeyleri “ne-nasıl ve ne zaman” söyleyeceğinizi değerlendirmek ve süreci yönetmekle ilgilidir. Sıra almak, uygun dil – ses tonu kullanmak, yüz ifadeleri ve vücut dili gibi sözel olmayan ipuçlarını anlamak benzeri sosyal iletişim kurallarını ve geleneklerini içerir.
2 Comments